sábado, 8 de junio de 2013

THAKHINKIR JAN UÑT’AT WARMI------LA MUJER MISTERIOSA DE LOS CAMINOS

THAKHINKIR JAN UÑT’AT WARMI
traducida por Reyna Condori Valencia
Nayra achachilanakax sapxirinwa, khaya pachanakanxa, khunu qullu uraqit qhirwa uraqir sarañ ch’usa thakhinx walja sapa chachanakaw qarwanak  ant’asit sarapxäna. Ukanx  Mä pulliran tawaq warmiw jupanakarux uñstäna. Thakhi saririnakax uka warmimpiw aruskipapxäna ukhamarak ququ manq’apxäna. Warmix thakhinjam maysatuqkam jupanakaruw khitharpayäna. Jupax sarxasax mä jisk’a q’ipi jupanakaruw churirïna. Uka jisk’a qipix manq’a jilt’anawa. Kunatix, juk’amp jaya thakh sarnaqapat  jaqinak manq’asipxatakinwa.
Sapa chachanak saririnakax, manq’at awtjatax tawaqu churawaykatan uka ququ manq’añatakiw wakichasipxäna. Ukatx sarir chachanakax wali musparataw jikxatasipxäna. Kunatix uka ququnx janiw ch’uñus ch’uqis aychas utjkänti. Jan ukax jisk’a muruq qurinakakiw utjäna.
Uka sapa sarir jaqinakax ciudadaruw uka jisk’a qurinakampix wawanakapatakiw  manq’añanaka, juyranaka, uta yänak turkañatak apapxäna.
Ukampirus uka warmix wali thaqhisit  ukhamarak llamp’u chuyman jaqinakaruw uka juk’a qurinak churäna sapxarakiwa.
Yaqhip ñanqha jaqinakax  ukham jan uñt’at luräw ist’asax    ch’usa thakhituqiruw uka warmir jikxatañatakiw sarantapxarakïna. Jupanakax mayninakjam  tawaq warmimp waxt’ayasiñatakiw sarapxirïna. Ukampirus uka warmix janiw jupanakarux janiw  uñstkänti. Warmix jupanak ñanqha jaqÑitap yatïnwa.
Warmix yaqhiparukiw uñstäna. Kunatix uka warmix juk’amp munir jaqinakampix jikisirakïnwa ukat ququ manq’apxäna. Sarxkasasti ququ mä jisk’a q’ipin waxt’awyirïna. Jaqinakax ukham katuqasax wali kusisitaw jikxatasipxarakïna.  Ukampirus jupanakax qip jist’arasax janiw kusisitaxapxänti, Kunatix uka q’ipinx janiw qurix utjkanti jan ukax iwij thaxakiw utjäna.
Walja jaqinakaw sapxi; jichhakamas uka warmix sapa sarir chachanakarux uñstaskakiwa.Uka warmix khunu qullut qhirwa uraqir sarañ thakhinw llamp’u chuyman jaqinakarux uñsti, ukhamarus ñanqha qhuru jaqinakarux  phiskantarakïnwa.
LA MUJER MISTERIOSA DE LOS CAMINOS
(MITO TRADICIONAL ANDINO)
(Extraído de mitos y leyendas de Bolivia)
Extraído de Mitos y leyendas de Bolivia en Grupo Wara Educación S.A. (2012).
Cuentan los abuelos, que hace mucho tiempo, por los caminos desolados de la cordillera hacia los valles, por donde los viajeros solitarios pasaban con sus llamas, hacia la ciudad, les aparecía una cholita (mujer joven de pollera), con quien mantenían una conversación, compartían su merienda y les acompañaba durante un trecho.
Ella al despedirse, regalaba al viajero un pequeño bulto, que era la merienda que había compartido con él, para que se la coma después en el camino.
El viajero en el descanso, cuando pretendía merendar lo que la cholita le dejo, que daba totalmente sorprendido al darse cuenta, que ahí había pepitas de oro, en vez de papas, chuños y carnes.
El afortunado cambiaba el oro en la ciudad, por muchos productos alimenticios para sus hijos y otros utensilios necesarios para su hogar.
Cuentan que la mujer escogía a los hombres que quienes favorecían con este obsequio, estos deberían ser nobles de corazón y pobres.
Algunos hombres ambiciosos, al enterarse de este misterioso hecho, recorrían el sendero con la intención de encontrarla y ser favorecidos como otros, pero ella no se les aparecía, ya que conocía sus intenciones. A veces se le aparecía a alguien y compartía con él, su alimento y al despedirse le regalaba su merienda en un pequeño atado, y el hombre, pensando  que era un favorecido más se ganaba tal desilusión, al ver que en vez de oro, ahí había excremento de oveja.
Hay personas que dicen, que la mujer misteriosa sigue apareciendo a los viajeros solitarios, en los caminos desolados de la cordillera de los valles, regalando oro a quienes merecen y burlándose de los ambiciosos.

1 comentario: